Yutma güçlüğü (disfaji), yutulan sıvı ya da katı besinlerin ağızdan mideye kadar geçiş süresinin artması ya da zorlu hale gelmesi durumudur. Bazı durumlarda yutma ağrılı olabilir. İleri olgularda hiç bir şey yutulamayacak düzeye gelebilir. Yutma Güçlüğü (Disfaji) her yaşta görülebilmekle birlikte, yaşlanan bireylerde görülme sıklığı artar.
Yutma güçlüğünün nedeni, yutma ile ilişkili organ ve dokularda duyusal ve motor işlevlerde bir kayıptan kaynaklanabileceği gibi bilişsel – psikojenik kökenli de olabilir.
Sinir sistemi ile ilişkili (nörolojik) problemler: Yutma ile ilişkili yapılara uyarı gönderen – destekleyen merkezi ya da periferik sinir sistemi yapılarını etkileyen hastalıklar yutma sorunlarına yol açabilir. Bunlara örnek olarak şu rahatsızlıklardan bahsedilebilir:
*Kafa travması, baş boyun travmaları
*Beyin kanaması, beyine pıhtı atılması, beyin ve omuriliği etkileyen damarsal hastalıklar
*Kronik ya da ilerleyici nörolojik hastalıklar: Parkinson, Myastenia Gravis, Muskuler Distrofi, Serebral Palsi, gibi.
*Baş boyun bölgesinin anatomik anormallikleri ya da bu bölgenin tümörleri: Yarık damak – yarık dudak; geniz, yüz, ağız, boğaz, gırtlak, yutak, yemek borusu, soluk borusu kanserleri gibi.
*Farklı birçok başka rahatsızlık da yutma sorununa yol açabilir. Buna örnek olarak sistemik romatizmal – iltihabi hastalıklar ve baş boyun bölgesinde yapılan cerrahiler verilebilir.
Yutma sorunları yaşam kalitesinin düşmesine ve sosyal sorunlara yol açar. Birey istediği yerde istediği şekilde yiyemediğinden ve yeme keyfinden yoksun olarak hareket ettiğinden mutsuz ve kaygılı olur. Bu durum sosyal ve psikolojik olarak bireyi olumsuz etkiler. Eğer sadece belirli bir kıvamda ve şekilde gıdalar alınabiliyorsa bunu bulmak ya da hazırlamak, birey için başlı başına bir sorun haline gelebilir. Yutma bozukluğu olan bir birey yeterince sıvı alamıyorsa vücudu susuz (dehidrate) kalır ve buna bağlı sorunlar yaşar. Yeterli beslenemediği için beslenme yetersizliği ile ilgili sorunlar görülür. Aspirasyon belirgin ise yani yiyecek ve içecekler soluk borusuna ve oradan da akciğerlere kaçıyorsa tekrarlayan akciğer enfeksiyonları ve buna bağlı sorunlar sık görülür.
Yutma değerlendirmesi, mutlaka öncesinde detaylı bir hikâye alma ve tam bir kulak burun boğaz ve baş boyun muayenesi ile birlikte yapılmalıdır. İki ana yutma değerlendirme yöntemi vardır. Bunlardan birisi radyolojik diğeri endoskopik değerlendirmedir.
Radyolojik Yutma Değerlendirmesi birey yer ve yutarken, yediği gıdaların içerisine bir radyolojik kontrast madde katılarak yutma organlarının işlevinin gerçek zamanlı şekilde radyolojik olarak incelenmesidir. Modifiye baryum yutma değerlendirmesi olarak adlandırılır.
Endoskopik Yutma Değerlendirmesi, muayenehane ya da poliklinik koşullarında, anestezi gibi herhangi bir özel hazırlığa ihtiyaç duyulmadan, fleksibl endoskop ile yeme ve yutma sırasında ilgili organların doğrudan görüntülenmesini sağlar. Bu sayede gıdanın yutağa itilmesi, yemek borusuna yönlendirilen herhangi bir sorun olup olmadığı, ses telleri arasından soluk borusuna herhangi bir kaçak bulunup bulunmadığı doğrudan görülebilir.
Yutma güçlüğü tedavisinin hedefi, bireyin yutma fonksiyonunda görev alan tüm organların işlevlerinin optimum düzeyde tutulmasıdır. Yani, soluk alma, ses çıkarma, konuşma, yutma ve hava yolunun korunması (aspirasyonun önlenmesi) işlevlerinin devamlılığının etkin olarak sağlanmasıdır. Bu fonksiyonları koruyup devamlı hale getirecek şekilde, ilgili birey için en uygun yutma terapisi planı geliştirilir ve uygulanır.
Devamlılık gösteren bir yutma probleminiz varsa, herhangi bir neden olmamasına rağmen istemsiz olarak kilo kaybediyorsanız, yemek yeme sırasında ve sonrasında tekrar eden öksürme, aşırı geğirme ya da kusmanız oluyorsa ve nefes almanızı engelleyen bir durum oluşuyorsa, boğazda bir şey takılıp kalmış ya da orada bir şey varmış gibi hissediyorsanız yutma değerlendirmenizin yapılması için bir Kulak Burun Boğaz uzmanına muayene olmanız uygun olur.
