Otitis media ya da orta kulak iltihabı kulak zarının arkasında sıvı birikimi, orta kulakta kızarıklık, şişme ve ağrı ile seyreden bir enfeksiyondur. Orta kulak iltihabına bağlı olarak görülen en önemli belirti kulakta ağrıdır. Diğer önemli semptomlar ise orta kulakta kızarıklık ve şişlik oluşumudur. Bazı durumlarda ise işitme kaybı gelişebilir ya da kulak zarı delinebilir. Kulak zarı delinirse içerideki iltihap dışarı akar. Rahatsızlık herhangi bir belirti vermeden sinsi bir şekilde seyredebilir. Hastada hiçbir komplikasyon gözlenmeden aylar hatta yıllarca sürebilir.
Her dört çocuktan birinin 10 yaşına gelinceye kadar en az bir defa orta kulak enfeksiyonu geçirdiği bilinmektedir. Ancak 6 ila 24 ay arası bebeklerde görülme olasılığı diğer yaşlara göre daha yüksektir. 5 yaşından sonra ise iltihabın görülme olasılığı azalır. Çoğu durumda hastalığın kendiliğinden geçmesi beklenir fakat bu her zaman mümkün değildir. Hastalık ilerledikçe kulakta ağrılara neden olur ve bu ağrılar bazen dayanılmaz hale gelebilir. 24 aydan daha küçük olan bebeklerde tedavi için antibiyotik kullanımı gerekir.
Orta kulak iltihabının belirtileri arasında en sık rastlanılanı şüphesiz, kulak ağrısıdır. Özellikle akut dönemde şiddetli kulak ağrıları sıktır. Bu ağrılar, hastayı uykudan uyandıracak şiddette olabilir. Ağrıyla sıklıkla ateş ve işitme azlığı eşlik eder. Bakterilerin sebep olduğu iltihaba bağlı olarak hastanın kulak zarı şişip gerilir ve bu da ağrının şiddetini arttırır. Orta kulakta şiddetli sıvı birikimi olduğunda hastanın kulak zarı delinebilir ve kulaktan kanlı iltihap akabilir. Bu durumda gerilemenin ortadan kalkması sonucu ağrı kaybolur. Bu aşamada kulak akıntısı en belirgin semptomdur. Orta kulak iltihabı belirtileri hızlı bir şekilde gelişir ve birkaç gün içinde düzelir. Bu durum, akut orta kulak iltihabı olarak bilinir. Ayrıca kulaklarda yaşanan sorunlar dişlerde de yoğun ağrılara sebep olabilir. Dişteki yoğun ağrılar da kulağa etki eder.
Ortakulak iltihabının başlıca belirtiler şunları içerir:
• Kulak ağrısı
• Yüksek ateş
• Halsizlik
• Baş dönmesi
• Denge sorunları
• İşitmede hafif azalma: Orta kulak sıvı ile dolduğunda, işitme kaybı tutkal kulak ya da efüzyonlu otitis media olarak da bilinen durumun bir işareti olabilir.
• Bazı durumlarda, kulak zarı delinebilir ve orta kulaktaki sıvı boşalır. Kulak zarında gerginliğe neden olarak ağrı yapan sıvı boşalınca ağrı kaybolur.
• Kulak akıntısı: Kulak zarının delinmesi durumunda görülür.
Küçük çocuklarda orta kulak iltihabı belirtileri
Bebekler ya da küçük çocuklar yeterli derecede iletişim kuramadıklarından rahatsızlıklarının kaynağını söyleyemezler. Bu nedenle onlarda görülen bazı işaretler ipucu olabilir. Küçük bir bebeğin kulak enfeksiyonu geçirdiğine dair işaretler şunları içerir:
• Kulakları ovma, çekme ya da elleri kulağa götürme
• Huzursuzluk
• Zayıf beslenme
• Burun akıntısı
• İshal
• Hafif yükseklikteki seslere tepki vermeme veya dikkatsizlik gibi işitme azlığı ile ilgili belirtiler
Orta kulak iltihabına bakteriler veya virüsler neden olur. Çoğu zaman kulak enfeksiyonu, soğuk algınlığı ya da diğer solunum yolu enfeksiyonlarından sonra ortaya çıkar. Bakteriler veya virüsler östaki borusundan orta kulağa geçer. Bu tüp aynı zamanda orta kulağı boğazın arkasına bağlayan bir geçittir. Virüsler veya bakteriler östaki borusunun şişmesine neden olabilir. Bu şişlik de östaki borusunun tıkanmasına neden olur. Ayrıca adenoid adı verilen, bağışıklık sistemi aktivitesinde rol oynayan ve burun arka yüksek dokusunda yer alan iki küçük ped vardır. Adenoidler östaki borularına yakındır ve bağışıklık dengesinin bozulmasından dolayı şişme eğilimi gösterir. Böyle durumlarda da östaki borusu tıkanır ve iltihap oluşma olasılığı artar. Biberonla beslenen bebeklerin yatarak besinleri alması iltihap oluşumunu tetikler. Mevsim geçişlerinde ise yine solunum yollarına bağlı olarak ortaya çıkma olasılığı daha fazladır. Yarık damak adı verilen hastalıktan dolayı östaki borusunun kendini temizlemesi zorlaşır, bu da iltihaplanmaya yol açar. Tıkanmadan dolayı normalde kendini temizleyen orta bunu sağlayamaz ve burada sıvı birikir. Biriken kirler virüs veya bakteriler için yaşam alanı oluşturur. Orta kulakta oluşan iltihaptan dolayı da hastalık meydana gelir. Çocuklarda orta kulak iltihabının daha yaygın olmasının nedeni, östaki borusunun daha kısa ve daha az eğimli olmasıdır. Bu nedenle çocuklarda soğuk algınlığı gibi hastalıklardan sonra iltihaplanma daha kolay olur. Bazı alerjiler ve yoğun sigara dumanına maruz kalmak da orta kulak iltihabına yol açabilir.
Orta kulak iltihabının tanısının konulabilmesi için bir KBB uzmanına gözükmek gerekir. Doktor öncelikle hastada belirtiler arayacaktır. Bunun için bazı sorular sorması normaldir. Büyük olasılıkla kulak, burun ve boğaz geçişlerine bakmak için ışıklı bir alet olan otoskop kullanılır. Orta kulak iltihabı olan hastalarda biriken sıvı nedeniyle kulak zarında hareket gözlenmez veya oldukça az hareket gözlenir. Çoğunlukla bu durumlar teşhis için yeterlidir. Bir diğer test olan timpanometri ile orta kulakta sıvı olup olmadığı teşhis edilir. Yine bu test ile hava basıncından faydalanılır. Doktorun gerek duyması halinde işitme kaybının da test edilmesi olasıdır. Bu işitme testi odyologlar tarafından gerçekleştirilir.
Orta kulak iltihabı tedavisi yaşa ve enfeksiyonun durumuna göre değişiklik gösterir. Eğer belirtiler hafif seyrediyor ve ateş söz konusu değilse iltihabın kendiliğinden iyileşmesi beklenebilir. Beklemek herhangi bir iyileşme sağlamamış ya da hastalık ilerlemiş ise birtakım ilaçlardan faydalanılması gerekir. Bunlardan başlıcaları antibiyotiklerdir. Eğer bakterilerden kaynaklı bir enfeksiyon söz konusu ise hastaya antibiyotik tedavisi uygulanır. Bebeklere antibiyotik reçete edilmeden önce ateşlenme durumu gözetilir. Ancak bebeğin antibiyotik kullanmadan iyileşme sürecine girmemesi halinde tedavi başlatılır. Hastaların yaşı fark etmeksizin belirlenen dozda ilaç kullanılması gerekir. Aksi halde ilaçların yan etkileri ortaya çıkabilir.
Antibiyotik kullanımı ile birlikte iltihabın hafiflemesi ağrıların azalmasını sağlar. Bu noktada birçok hasta ilaç kullanımı sonlandırma eğilimi gösterir. Ancak doktorun reçete ettiği dozdan önce ilaç kullanımı sonlandırılmamalıdır. Aksi halde ileride daha büyük sorunlar ortaya çıkabilir. Orta kulağın iltihaplanmasından dolayı kulak zarında bir zedelenme veya delinme gerçekleşmiş ise birtakım damlalar da antibiyotik ile reçete edilebilir. Bu damlalar kulak zarının kendini onarmasını sağlar. Enfeksiyonun durumu, şiddetli ağrıların ve yüksek ateşin ortaya çıkmasına neden olabilir. Hastanın durumunu iyileştirmek için ağrı kesiciler veya ateş düşürücüler reçete edilebilir. Yine bu ilaçların doktorun reçete ettiği dozda kullanılması gerekir.
Östaki tüpü ve üst solunum yolu mukozasındaki şişmeleri ve ödemi engellemek amacıyla burun açıcı dekonjestan ilaçları önerilebilir. Bunun yanında iltihaba neden olabilecek bazı mikroorganizmalara karşı geliştirilen aşılar da mevcuttur. Kimi hastalarda aşı kullanımı da önerilebilir. İlaç tedavisinin işe yaramadığı hastalarda miringotomi adı verilen cerrahi müdahale uygulanabilir. Bu ameliyat genel anestezi altında gerçekleştirilir ve kulak zarına delik açılarak buraya bir tüp yerleştirilir. Böylece biriken ve sürekli enfeksiyona neden olan sıvının tahliyesi sağlanır.
